Źródła wody do gaszenia pożaru

Każdy z nas zdaje sobie sprawę z faktu, że strażacy jadąc do pożaru wiozą ze sobą zapas wody do jego gaszenia. Jednak niewiele osób wie, jak duży jest ten zapas i na jak długi czas gaszenia pożaru tej wody wystarczy. Samochody ratowniczo-gaśnicze przeznaczone do gaszenia pożarów wyposażone są w specjalne zbiorniki na środki gaśnicze, mieszczące – w zależności od modelu – od około 2.000 litrów wody i 200 litrów środka pianotwórczego do nawet kilkunastu tysięcy litrów wody (specjalne pojazdy-cysterny). Samochody ratowniczo-gaśnicze wyposażone są również w pompy o różnej wydajności, nawet do około 10.000 litrów na minutę, zasilające także zamontowane na samochodach ratowniczo-gaśniczych działka wodno-pianowe. Zakładając, że do pożaru przyjeżdża samochód ratowniczo-gaśniczy ze zbiornikiem o pojemności 3.000 litrów wody, wyposażony w autopompę o wydajności 1.500 litrów na minutę, to zbiornik wody można opróżnić w zaledwie 2 minuty! Tymczasem Polska Norma przewiduje, że czas trwania pożaru to 120 minut. Dlaczego? 

Otóż zgodnie z Ustawą z dnia 24 sierpnia 1992 r. o ochronie przeciwpożarowej (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2057)właściciel, zarządca lub użytkownik budynku, obiektu budowlanego lub terenu, zapewniając ich ochronę przeciwpożarową, jest obowiązany m.in. przygotować budynek, obiekt budowlany lub teren do prowadzenia akcji ratowniczej. Czyli to właściciel, zarządca lub użytkownik ma obowiązek zapewnić jednostkom ochrony przeciwpożarowej wystarczającą ilość wody do gaszenia pożaru przez 120 minut. W jaki sposób ma to zrobić?

Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 24 lipca 2009 r. w sprawie przeciwpożarowego zaopatrzenia w wodę oraz dróg pożarowych (Dz. U. z 2009 r. nr 124, poz. 1030) wymaga zapewnienia wody do zewnętrznego gaszenia pożaru dla:

1. jednostek osadniczych o liczbie mieszkańców przekraczającej 100 osób, niestanowiących zabudowy kolonijnej, a także znajdujących się w ich granicach: budynków użyteczności publicznej i zamieszkania zbiorowego oraz obiektów budowlanych produkcyjnych i magazynowych,
2. budynków użyteczności publicznej i zamieszkania zbiorowego oraz obiektów budowlanych produkcyjnych i magazynowych, znajdujących się poza granicami jednostek osadniczych wymienionych w pkt 1, o kubaturze brutto przekraczającej 2.500 m³ lub o powierzchni przekraczającej 500 m², z wyjątkiem stacji paliw płynnych ze zbiornikami o łącznej pojemności do 200 m³ i stacji gazu płynnego,
3. obiektów budowlanych niebędących budynkami, przeznaczonych na potrzeby użyteczności publicznej lub do zamieszkania zbiorowego, w których znajduje się strefa pożarowa o powierzchni przekraczającej 1.000 m² lub przeznaczona do jednoczesnego przebywania ponad 50 osób,
4. obiektów budowlanych gospodarki rolnej o powierzchni strefy pożarowej przekraczającej 1.000 m².

Woda do celów przeciwpożarowych powinna być dostępna w szczególności z urządzeń zaopatrujących w wodę ludność, zgodnie z regulaminem dostarczania wody i odprowadzania ścieków. Wymaganą ilość wody do celów przeciwpożarowych powinna zapewniać sieć wodociągowa, doprowadzająca wodę do jednostki osadniczej. Gdy w jednostce osadniczej przeznaczone dla ludności zasoby wody dostarczanej wodociągiem nie zapewniają ilości wymaganej do celów przeciwpożarowych, wykonuje się – w odległości nie większej niż 250 m od skrajnej zabudowy jednostki osadniczej lub chronionego obiektu budowlanego – co najmniej jedno z następujących uzupełniających źródeł wody:

1. studnię o wydajności nie mniejszej niż 10 dm³/s,
2. punkt czerpania wody przy naturalnym lub sztucznym zbiorniku wodnym o pojemności zapewniającej odpowiedni zapas wody albo na cieku wodnym o stałym przepływie wody nie mniejszym niż 20 dm³/s przy najniższym stanie wód,
3. przeciwpożarowy zbiornik wodny spełniający wymagania Polskiej Normy.

Wymagana do celów przeciwpożarowych ilość wody służącej do zewnętrznego gaszenia pożaru dla budynków użyteczności publicznej i zamieszkania zbiorowego (ZL) oraz innych obiektów budowlanych o takim przeznaczeniu wynosi:

1. dla budynku o kubaturze brutto do 5.000 m³ i o powierzchni wewnętrznej do 1.000 m² – 10 dm³/s z co najmniej jednego hydrantu o średnicy 80 mm lub 100 m³ zapasu wody w przeciwpożarowym zbiorniku wodnym,
2. dla budynków niewymienionych w pkt 1 – 20 dm³/s łącznie z co najmniej dwóch hydrantów o średnicy 80 mm lub 200 m³ zapasu wody w przeciwpożarowym zbiorniku wodnym,
3. dla obiektów budowlanych niebędących budynkami, przeznaczonych na potrzeby użyteczności publicznej lub do zamieszkania zbiorowego, w których znajduje się strefa pożarowa o powierzchni przekraczającej 1.000 m² lub przeznaczona do jednoczesnego przebywania ponad 50 osób – 10 dm³/s z co najmniej jednego hydrantu o średnicy 80 mm lub 100 m³ zapasu wody w przeciwpożarowym zbiorniku wodnym.

W przypadku braku wymaganej ilości wody do zewnętrznego gaszenia pożaru dopuszcza się jej uzupełnienie ze studni, punktu czerpania wody przy naturalnym lub sztucznym zbiorniku wodnym lub z przeciwpożarowego zbiornika wody. Wprzypadku tego ostatniego, jego pojemność powinna wynosić 10 m³ zapasu wody na 1 dm³/s brakującej wydajności wodociągu, jednak nie mniej niż 50 m³.

Wodę dla obiektów budowlanych produkcyjnych i magazynowych (PM), w ilości wymaganej do celów przeciwpożarowych do zewnętrznego gaszenia pożaru, należy zapewnić z urządzeń dostarczających ją do celów bytowo-gospodarczych i technologicznych lub z innych zasobów służących do tego celu. Ilość wody do zewnętrznego gaszenia pożaru dla tych obiektów określona jest w załączniku do przywołanego rozporzadzenia.

W przypadku braku źródła wody zapewniającego wymaganą jej ilość do celów przeciwpożarowych, właściwy miejscowo komendant powiatowy (miejski) Państwowej Straży Pożarnej na wniosek właściciela budynku, obiektu budowlanego lub terenu, może dopuścić na czas określony zastępcze źródło wody do celów przeciwpożarowych, w szczególności naturalny lub sztuczny zbiornik wody, studnię lub ciek wodny, wyposażone w stanowisko czerpania wody wraz z dojazdem. Zastępcze źródło wody powinno zapewniać możliwość prowadzenia działań gaśniczych z użyciem sił i środków dostępnych w rejonie działania najbliższej jednostki ochrony przeciwpożarowej. W szczególnie uzasadnionych przypadkach, gdy spełnienie wymagań dotyczących przeciwpożarowego zaopatrzenia w wodę jest niemożliwe ze względu na lokalne uwarunkowania lub jest uzasadnione przyjęcie innych rozwiązań, na wniosek właściciela budynku, obiektu budowlanego lub terenu, dopuszcza się stosowanie rozwiązań zamiennych, które zapewniają niepogorszenie warunków ochrony przeciwpożarowej, uzgodnionych z właściwym miejscowo komendantem wojewódzkim Państwowej Straży Pożarnej.

Jak powyżej wspomniano, podstawowe źródło wody do gaszenia pożaru stanowi sieć wodociągowa przeciwpożarowa, zasilana z pompowni przeciwpożarowej, zbiornika wieżowego, studni lub innych urządzeń, zapewniających wymaganą wydajność i ciśnienie wody w hydrantach zewnętrznych (nawet tych niekorzystnie ulokowanych) przez co najmniej 2 godziny. Sieć ta powinna być wyposażona w hydranty nadziemne lub podziemne o średnicy nominalnej zaworu 80 mm. 

Hydranty zewnętrzne powinny spełniać wymagania Polskich Norm dotyczących tych urządzeń, będących odpowiednikami norm europejskich (EN) i powinny być umieszczone wzdłuż dróg i ulic oraz przy ich skrzyżowaniach, przy zachowaniu odległości:

1. między hydrantami – do 150 m,
2. od zewnętrznej krawędzi jezdni drogi lub ulicy – do 15 m,
3. najbliższego hydrantu od chronionego obiektu budowlanego – do 75 m,
4. innych niż wymienione w pkt 3 hydrantów wymaganych do ochrony obiektu budowlanego – do 150 m,
5. od ściany chronionego budynku – co najmniej 5 m.

Poza obszarami miejskimi odległość między hydrantami powinna być dostosowana do gęstości istniejącej i planowanej zabudowy.

Wydajność nominalna hydrantu zewnętrznego, przy ciśnieniu nominalnym 0,2 MPa mierzonym na zaworze hydrantowym podczas poboru wody, w zależności od jego średnicy nominalnej (DN), nie może być mniejsza niż:

1. dla hydrantu nadziemnego DN 80 – 10 dm³/s,
2. dla hydrantu nadziemnego DN 100 – 15 dm³/s,
3. dla hydrantu podziemnego DN 80 – 10 dm³/s,
4. dla hydrantu nadziemnego DN 80 na sieci wodociągowej przeciwpożarowej – 5 dm³/s.

Ponadto maksymalne ciśnienie hydrostatyczne w sieci wodociągowej przeciwpożarowej nie może przekraczać 1,6 MPa.

Miejsce usytuowania hydrantu zewnętrznego należy oznakować znakami zgodnymi z Polskimi Normami. Hydranty zewnętrzne powinny być co najmniej raz w roku poddawane przeglądom i konserwacji przez właściciela sieci wodociągowej przeciwpożarowej.

Reasumując – to na właścicielu, zarządcy lub użytkowniku budynku, obiektu budowlanego lub terenu – także zabytkowego – spoczywa obowiązek zapewnienia odpowiedniej (w rzeczywistości dosyć dużej) ilości wody do gaszenia pożaru.